Kinderen met autisme hebben moeite met bepaalde executieve functies (plannen en organiseren). Deze functies worden geregeld in de hersenen. In een gedeelte van de hersenen bedenken we dingen als: waar was ik net en waar wil ik naartoe hoe, wat moet er eerst gebeuren en wat komt er daarna, hoe stel ik me flexibel op om mijn plannen daadwerkelijk uit te voeren. Deze vaardigheden noemen we de executieve functies.
Hieronder staat een korte uitleg waar kinderen met autisme moeite mee kunnen hebben.
Organiseren en plannen
Een kind met autisme heeft vaak moeite met het organiseren en plannen van opdrachten en/of taken. Dit kunnen grote opdrachten voor school zijn of kleine taken zoals zichzelf aankleden. Een kind met autisme heeft moeite met temporeel ordenen (wat komt eerst en wat komt daarna) en om samenhang te zien. Hierdoor is het vaak zo dat het kind activiteiten die hij gezien zijn leeftijd al lang zou moeten kunnen, nog niet kan. Wat betreft het aankleden kan het kind bijvoorbeeld de volgorde verkeerd doen, zoals over zijn broek een onderbroek aantrekken of vergeten zijn sokken aan te trekken.
Innerlijke spraak
Bij de innerlijke spraak kunt u denken aan het geweten. Voordat wij iets zeggen of ondernemen denken we na hoe we dit doen en of dit juist is. Kinderen met autisme hebben moeite met de innerlijke spraak. Ze denken veel na, maar deze gedachten zijn een chaos (het kind moet heel veel puzzelen, de stukjes liggen op een hoop). Er zit geen duidelijke structuur en verband in de gedachten. Ze hebben moeite om belangrijke dingen van onbelangrijke dingen te scheiden en kunnen moeilijk de kern van de zaak vinden, waardoor het maken van een keuze of beslissing erg lastig is.
Het vermogen om daadwerkelijk aan iets te beginnen
Een belangrijke executieve functie is het vermogen om echt aan een opdracht of taak te beginnen. Jezelf aan het werk zetten (dus niet alleen het van plan zijn) is in het eerste opzicht geen probleem voor kinderen met autisme. Wat hierbij echter belangrijk is, is dat kinderen met autisme taken uitvoeren omdat dit altijd zo gaat, dit geeft het kind duidelijkheid en houvast. Het hoort bij de routine van het kind. Het kind maakt dus als het ware geen bewuste keuze om ergens aan te beginnen. Wanneer een kind aan iets nieuws moet beginnen, wat het nog nooit gedaan heeft, dan blijkt dat dit voor het kind heel moeilijk is en zal proberen dit daarom te ontlopen.
Werkgeheugen
Het werkgeheugen is een gedeelte van het geheugen, waarin gewerkt wordt aan het leggen van verbanden tussen zaken die zijn opgeslagen in het (korte termijn)geheugen. Bijvoorbeeld, wanneer je in een situatie komt en je weet niet hoe je moet reageren, dan kun je denken aan eerdere situaties waarin je je zo voelde en hoe je toen reageerde. Door een verband te leggen tussen eerdere ervaringen en de huidige situatie kun je bepalen wat je wel of juist niet moet doen. Het werkgeheugen zorgt ervoor dat wij problemen kunnen opsplitsen en oplossingen kunnen bedenken. Wanneer we kijken naar kinderen met autisme werkt het werkgeheugen niet helemaal precies zoals hierboven beschreven staat. Een kind met autisme mist namelijk de samenhang en ziet hierdoor allemaal losse dingen in plaats van één probleem. Het kind zal daarom dus soms geen oplossing kunnen bedenken of met een heel bijzonder manier van oplossen komen. Dit kan zeer frustrerend werken voor het kind, omdat het dan door de omgeving niet begrepen wordt.
Tijdsbesef
Kinderen met autisme hebben moeite met het tijdsbesef. Het begrijpen van de klok of het inplannen van opdrachten kan hierdoor moeilijk zijn. Wanneer een kind met autisme ’s ochtends een uur heeft om zich aan te kleden en te eten. Dan zal hij niet altijd inzien hoelang hij over zijn boterham kan doen. Kinderen met autisme kunnen dus vaak wel klokkijken, maar wat tijd inhoudt is al een heel stuk moeilijker, vooral om dat tijd een erg abstract begrip is en ook nog relatief. De ene keer lijkt het wel of een uur twee uur duurt (als je bijvoorbeeld moet wachten) en de andere keer lijkt een uur maar een paar minuten te duren (als je iets heel leuks aan het doen bent).